İş hayatında yaşanan anlaşmazlıklar, kimi zaman çalışanların işten çıkarılmasıyla sonuçlanır. Özellikle işveren geçerli bir sebep sunmadığında iş akdini haksız yere feshetmiş olur ve çalışanlar yasal haklarını kullanabilir. Bu nedenle Türkiye’de yürürlükte olan iş yasaları, belirli şartları karşılayan çalışanlara işe iade davası açma imkânı sunar.
Bu yazıda işe iade davasının kapsamını, kimlerin bu davayı açabileceğini ve sürecin nasıl işlediğini açıklıyoruz.
İşe İade Davası Nedir?
Çalışanlar, geçerli neden olmadan işten çıkarıldığında işlerine geri dönmek için işe iade davası açabilir. Böylece haksız feshe karşı yasal haklarını aramış olurlar. Ayrıca mahkemeler, işverenin gerekçesini yetersiz bulduğunda işe iade kararını verir.
Bunun yanında, hakim boşta geçen süreye ilişkin ücreti ve işe başlatmama durumunda ödenecek tazminatı da belirler.
Kimler İşe İade Davası Açabilir?
Herkes bu davayı açamaz. Yasa yalnızca aşağıdaki şartları karşılayan çalışanlara bu hakkı tanır:
- Aynı iş yerinde en az 6 aydır çalışmak
- İş yerinde 30 veya daha fazla işçi bulunması
- Belirsiz süreli iş sözleşmesine sahip olmak
- İşveren vekili veya yönetici konumunda bulunmamak
- Yazılı fesih bildirimi almak
Dolayısıyla bu şartları sağlayan kişiler, yasal süreci başlatabilir.
Hangi Durumlarda Fesih Geçersiz Sayılır?
İşverenin fesih kararını somut ve geçerli nedenlere dayandırması gerekir. Aksi hâlde yapılan fesih geçersiz sayılır. Örneğin:
- Performans düşüklüğü iddiasını belgelememesi
- Hiçbir gerekçe göstermemesi
- Sendikal faaliyetleri gerekçe göstermesi
- Sadece bir çalışanı küçülme gerekçesiyle işten çıkarması
- Kişisel anlaşmazlık nedeniyle iş akdini sona erdirmesi
Bu gibi durumlarla karşılaşan çalışanlar, mahkemeye başvurarak işe dönmeyi talep edebilir.
İşe İade Davası Açma Süreci
Çalışanlar, bu hakkı kullanmak için belirli adımları eksiksiz izlemelidir. Aşağıda bu süreci adım adım anlatıyoruz:
Arabuluculuk Başvurusu
İlk olarak işten çıkarılan kişi, 30 gün içinde arabulucuya başvuru yaparak süreci başlatır. Çünkü arabuluculuk, dava öncesi zorunlu bir adımdır.
Dava Açma Süresi
Taraflar arabuluculukta uzlaşamazsa, çalışan 2 hafta içinde İş Mahkemesi’ne başvurur. Aksi takdirde dava hakkı düşer.
Dava Süreci
Mahkemeler, sunulan belgeleri ve tanık beyanlarını değerlendirerek karar verir. Bu noktada iş sözleşmesi, yazılı fesih bildirimi, performans kayıtları ve mesajlaşmalar delil olarak kullanılabilir.
İşe İade Davası Ne Kadar Sürer?
Genellikle 2 ila 6 ay içinde sonuçlanan bu davalarda süre; mahkemenin yoğunluğu, delillerin gücü ve tarafların hazırlık düzeyine bağlı olarak değişir. Eğer mahkeme işe dönüş kararı verirse işveren, kararı uygulamak zorundadır.
Mahkeme Hangi Kararları Verir?
Mahkemeler, işçinin lehine karar verdiğinde şu sonuçlar ortaya çıkar:
- İşçi işine geri döner.
- Boşta geçen 4 aylık sürenin ücreti ödenir.
- İşe başlatılmazsa 4 ila 8 aylık ücret kadar tazminat verilir.
- Yargılama masraflarını işveren karşılar.
Ayrıca işveren kararı uygulamadığında çalışan icra yoluyla haklarını alabilir.
Karar Kesinleşince Ne Yapılır?
Mahkeme kararı kesinleştikten sonra çalışan, 10 iş günü içinde durumu işverene bildirir. Bildirimi alan işveren, 1 ay içinde çalışana işbaşı yaptırmakla yükümlüdür.
İşe başlatmayan işveren, mahkemenin belirlediği tazminatı ve boşta geçen sürelere ilişkin ücreti ödemek zorunda kalır.
Avukat Gerekli midir?
Yasalar avukatla temsil zorunluluğu getirmez. Ancak iş hukuku alanındaki süreçler karmaşık olabilir. Bu nedenle profesyonel bir avukattan destek almak, hem zaman kazandırır hem de hak kayıplarını önler.
Avukatlar, arabuluculuk görüşmelerini yürütür, dava dilekçesini düzenler ve tüm süreci sağlıklı biçimde takip eder.
Sonuç
İşe iade davası, işçiyi haksız feshe karşı koruyan önemli bir yasal araçtır. Gerekli şartları taşıyan çalışanlar, bu haklarını kullanarak ya işlerine geri dönebilir ya da tazminat talebinde bulunabilir.
Bu süreci dikkatli yönetmek ve gerektiğinde uzman desteği almak, en iyi sonucu elde etme şansını artırır.
